Sąd Najwyższy w uchwale z dn. 07 października 2021 r. sygn. III CZP 51/20 w składzie 3 sędziów rozstrzygnął pytanie prawne dotyczące wniosku pełnomocnika z urzędu o zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie postępowania.
Pytanie pojawiło się w sprawie, którą powód reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu wygrał. Pełnomocnik wniósł zażalenie postanowienie sądu o przyznaniu wynagrodzenia na podstawie § 3 rozporządzenia MS w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej adwokata (radcy prawnego), uzasadniając, że powinien otrzymać wynagrodzenie jak pełnomocnik z wyboru (ze względu na fakt, że wygrał sprawę).
Należy w tym miejscu sięgnąć do ogólnych zasad. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. „Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu)”. W art. 98 §3 k.p.c. również wskazano, że: „Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony”. Natomiast zgodnie z art. 122 §1 k.p.c. „Adwokat lub radca prawny ustanowiony zgodnie z przepisami niniejszego działu ma prawo – z wyłączeniem strony – ściągnąć sumę należną mu tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika. Przeciwnik nie może czynić żadnych potrąceń, z wyjątkiem kosztów nawzajem mu przyznanych od strony korzystającej z pomocy prawnej z urzędu”.
Rozpatrując zażalenie, sąd powziął wątpliwości, które zawarł w pytaniach prawnych do Sądu Najwyższego:
„1. Czy wniosek pełnomocnika z urzędu o zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie postępowania zawiera implicite żądanie zasądzenia tych kosztów od strony przeciwnej przegrywającej sprawę, czy żądania takiego nie obejmuje?,
a w przypadku pozytywnej odpowiedzi na pierwsze pytanie,
- Czy wynagrodzenie adwokata ustanowionego z urzędu, zasądzone na rzecz strony reprezentowanej przez tego pełnomocnika od strony przeciwnej podlega ustaleniu na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.), czy na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 18)”?
Sąd Najwyższy podjął uchwałę, że „Wniosek pełnomocnika z urzędu o zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej nie zawiera implicite żądania zasądzenia kosztów procesu na rzecz reprezentowanej przez niego strony – jako wygrywającej (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.) – od strony przeciwnej”.