W piątek 20 marca 2020 r. Premier Mateusz Morawiecki poinformował o wprowadzeniu stanu epidemii. Uzasadnieniem dla wprowadzenia w Polsce stanu epidemii ma być zapobieganie rozprzestrzenianiu się epidemii oraz wdrożeniu zasad dotyczących między innymi odbywania kwarantanny.
Co oznacza wprowadzenie stanu epidemii?
Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2019 poz. 1239 ze zm.), stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii – w przypadku gdy zagrożenie epidemiczne lub epidemia obejmuje więcej niż jedno województwo – w drodze rozporządzenia wprowadza minister zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym ds. administracji publicznej na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego.
Wprowadzenie stanu epidemii pozwala na szereg ograniczeń, a mianowicie wprowadzenie zakazu opuszczania określonych obszarów oraz nakazu przebywania w innych, zamykania instytucji i zakładów pracy, reglamentowania pewnych towarów, kierowanie do pracy w zwalczaniu epidemii, udostępnienie lokali, przejmowanie pojazdów czy poddania się obowiązkowi badań.
Ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii pozwala Radzie Ministrów określić rozporządzeniem zagrożony obszar oraz kilka rodzajów stref. Mogą być to tzw. strefy zero, które zdefiniowane są jako obszary, na których wystąpiły stany epidemii, bezpośrednio wokół ogniska wirusa. Podlegają one zakazom, nakazom oraz środkom kontroli. Władze mogą zakazać chorym lub podejrzanym o zachorowanie opuszczania stref zero. Wokół strefy zero może rozciągać się strefa buforowa. To obszar podlegający takim ograniczeniom jak zakaz przemieszczania się ludzi. Rząd może też określić inne strefy, np. strefę zagrożenia, gdzie możliwe jest ryzyko wystąpienia stanu epidemii, zagrożonego obszaru – jednej lub kilku jednostek podziału terytorialnego kraju oraz miejsca kwarantanny – odrębnych obiektów budowlanych przeznaczonych do czasowego pobytu osób chorych lub podejrzanych o zachorowanie, w których przechodzą kwarantannę.
Wprowadzenie stanu epidemii pozwala również na czasowe ograniczenia określonego sposobu przemieszczania się, oraz funkcjonowania instytucji lub zakładów pracy. Zgodnie z wcześniej wspomnianą ustawą, można nakazać udostępnienia nieruchomości, lokali, czy terenów i dostarczenia pojazdów do działań przeciwepidemicznych.
Wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii pozwala również na czasową reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły, obowiązku poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie, w tym obowiązkową kwarantannę i zakaz opuszczania jej obszaru.
Na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii nie stosuje się przepisów o zamówieniach publicznych w przypadku zamówień na usługi, dostawy lub roboty budowlane prowadzone w związku z zapobieganiem epidemii.
W przypadku stwierdzenia braku produktów leczniczych, wyrobów medycznych, czy innych środków niezbędnych dla pacjenta, minister zdrowia może polecić ich wydanie z Agencji Rezerw Materiałowych, zaś Agencja ta ma obowiązek jak najszybciej uzupełnić zapasy. W sytuacji, gdy uzupełnienie zapasów nie jest możliwe w terminie pozwalającym na skuteczne przeciwdziałanie epidemii, minister zdrowia może zarządzić przejęcie danych produktów czy sprzętu na rzecz Skarbu Państwa.
Co istotne, po wprowadzeniu stanu epidemii pracownicy podmiotów leczniczych i osoby wykonujące zawody medyczne mogą być skierowani do pracy przy zwalczaniu epidemii. Obowiązkowi takiemu, jeśli niesie on ryzyko zakażenia, nie podlegają osoby do 18. roku życia lub powyżej 60. roku życia, a także kobiety w ciąży lub osoby wychowujące dzieci w wieku do 18 lat, w tym osoby wychowujące dzieci samotnie oraz osoby, u których orzeczono częściową lub całkowitą niezdolność do pracy, a także inwalidzi i osoby z orzeczonymi chorobami przewlekłymi. Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii stwarza obowiązek pracy do 3 miesięcy. Osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii dotychczasowy pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu bezpłatnego na czas określony w decyzji. Osobie skierowanej do takiej pracy przysługuje wynagrodzenie zasadnicze nie niższe niż 150% przeciętnego wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego na danym stanowisku pracy w zakładzie wskazanym w decyzji. Wynagrodzenie nie może być niższe niż to, które skierowany do pracy przy zwalczaniu epidemii otrzymał w miesiącu poprzedzającym miesiąc skierowania do pracy. W takiej sytuacji osobie skierowanej do pracy przysługuje zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, chyba że zostały one zapewnione przez pracodawcę w miejscu wykonywania pracy.
Warto również podkreślić, że przez czas trwania pracy przy zwalczaniu epidemii dotychczasowy pracodawca nie może rozwiązać stosunku pracy. Nie może również dokonać wypowiedzenia umowy o pracę, chyba że istnieje podstawa do jej rozwiązania bez wypowiedzenia z winy pracownika, albo w przypadku zmiany lub uchylenia decyzji.