Zgodnie z art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 210 ze zm.) w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika. Przepis ten wywołuje w praktyce problemy z klasyfikowaniem danych stanów faktycznych pod pojęcie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
W ostatnim czasie Sąd Najwyższy wydał dwie uchwały dotyczące sytuacji, kiedy dłużnik zmarł przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego oraz gdy ogłoszono upadłość dłużnika przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego.
W pierwszej z rozpatrywanych spraw Sądowi Najwyższemu zostało przedstawione pytanie prawne dotyczące śmierci dłużnika, a mianowicie czy w razie złożenia przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego po śmierci dłużnika zachodzi podstawa do pobrania od wierzyciela opłaty egzekucyjnej, o której mowa w art. 30 ustawy o kosztach komorniczych. Sąd Najwyższy podjął w dniu 27 stycznia 2022 r. uchwałę (sygn. III CZP 36/22), iż Złożenie przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego przeciwko zmarłemu dłużnikowi stanowi oczywiście niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego w rozumieniu art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych. Tym samym Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż w przypadku wszczęcia egzekucji przeciwko zmarłemu dłużnikowi, to wierzyciel, z racji oczywistej niecelowości wszczęcia postępowania, będzie zobowiązany do uiszczenia opłaty stosunkowej.
Następnego dnia, tj. 28 stycznia 2022 r., Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie o sygn. III CZP 21/22, odpowiadając na pytanie prawne dotyczące wszczęcia egzekucji po ogłoszeniu upadłości dłużnika – czy w razie złożenia przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego po ogłoszeniu upadłości dłużnika zachodzi podstawa do pobrania od wierzyciela opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 30 ustawy z dnia o kosztach komorniczych. W tej kwestii Sąd Najwyższy stanął natomiast na stanowisku, że Artykuł 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 210 ze zm.) nie stanowi podstawy pobrania przez komornika sądowego opłaty egzekucyjnej od wierzyciela w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c. ze względu na złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego po ogłoszeniu upadłości dłużnika. Sąd Najwyższy przyjął zatem, iż w przypadku wszczęcia egzekucji po ogłoszeniu upadłości dłużnika brak jest podstaw do pobierania opłaty stosunkowej od wierzyciela z uwagi na oczywistą niecelowość wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Obecnie brak jest jeszcze uzasadnienia obu uchwał.