Dnia 12 marca 2022 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana i weszła w życie ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Przepisy ustawy obowiązują z mocą wsteczną od dnia 24 lutego 2022 r.
Ustawa reguluje przede wszystkim zasady legalizacji pobytu w Polsce obywateli Ukrainy, kwestie związane z zatrudnieniem, opieką zdrowotną, edukacją i udzielaną pomocą.
Przyjęte rozwiązania dotycząc obywateli Ukrainy i ich małżonków, którzy przybyli do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi od dnia 24 lutego 2022 r. i deklarują zamiar pozostania w Polsce, jak również obywateli Ukrainy, którzy posiadają Kartę Polaka i ich najbliższej rodziny.
Pobyt obywateli Ukrainy, do których stosuje się ustawę, uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Konieczna jest jednak rejestracja przybycia do Polski przez Straż Graniczną. Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go powyższego uprawnienia. Nadto uprawnienie to nie dotyczy m.in. obywateli Ukrainy, którzy złożyli wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej lub zadeklarowali zamiar złożenia takiego wniosku, chyba że wycofany zostanie uprzednio złożony wniosek lub deklaracja.
Względem obywateli Ukrainy, których pobyt jest legalny przewidziano uproszczoną formę legalizacji zatrudnienia – nie jest konieczne uzyskiwanie zezwolenia na pracę, a jedynie powiadomienie powiatowego urzędu pracy. Podmiot powierzających pracę zobowiązany jest w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy zawiadomić o powierzeniu wykonywania pracy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania tego podmiotu.
Ustawa uprawnia nadto obywateli Ukrainy do złożenia wniosku w dowolnym urzędzie gminy o nadanie numeru PESEL. Jest to konieczne, aby mogli uzyskać dostęp do części świadczeń i usług publicznych przewidzianych w ustawie. W ustawie przewidziano m.in. wsparcie w postaci świadczeń rodzinnych i wychowawczych, pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę na cele bytowe, dostęp do opieki medycznej, dostęp do bezpłatnej pomocy psychologicznej.
Ustawa przewiduje także, iż każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, do których stosuje się ustawę, może być przyznane na jego wniosek, świadczenie pieniężne z tego tytułu nie dłużej jednak niż za okres 60 dni.